Noorderbreedte zet deze zomer de toekomst van de NAM-locaties in de etalage. Blijven het pijnpunten nadat de affakkel-vlammen zijn gedoofd? Of vinden we inspirerende nieuwe bestemmingen? Deze aflevering: Ten Post, een gaslocatie waar scheuren gehecht kunnen worden.

Tekst: Sanne Meijer Beeld: Harry Cock

Even buiten Ten Post ligt, als een verlaten eilandje in het landschap, een grote, grijze gaslocatie. Het is de eerste gaslocatie in Groningen die door de NAM wordt ontmanteld. Jochem Koster, als architect betrokken bij de versterkingsopgave van Ten Post, ziet het terrein van de ontmantelde gaslocatie als een plek om de scheuren in het dorp te helen.

Op een koude decemberdag in 2019 wemelde het in het dorpje Ten Post van de journalisten, fotografen en andere belangstellenden. Onder toeziend oog van Eric Wiebes, de toenmalige minister van economische zaken, werd daar de allereerste gaslocatie van het Groningenveld ontmanteld. Maar wat moet er nu eigenlijk met dat terrein gebeuren?

‘Bewaar het. Koester het. Gebruik het als appeltje voor de dorst. En in tussentijd: breng het dorp er samen.’ Aldus Jochem Koster, architect en mede-eigenaar van Specht Architectuur & Stedenbouw. Samen met een team van specialisten is hij betrokken bij de versterking en verduurzaming van Ten Post. Dit is een grote opgave en een direct gevolg van de gaswinning.

Versterking en verduurzaming

Veel panden in Ten Post hebben bevingsschade als gevolg van de gaswinning. Ongeveer 40 procent van de woningen in het dorp zit in een sloop-nieuwbouw traject, de andere woningen maken deel uit van het versterkingsprogramma en worden – indien nodig – versterkt. Deze versterkingsopgave gaat hand in hand met een verduurzaming van het dorp. Álle woningen in Ten Post moeten energiezuinig worden, is het plan.

Daarnaast wordt ook de openbare ruimte vernieuwd en heringericht. ‘Inwoners van Ten Post hadden behoefte aan een écht dorpshart. Wij hebben meegewerkt aan de totstandkoming van een nieuw multifunctioneel centrum: het Huis van Ten Post. Dat pand biedt straks plek aan het dorpshuis, de school, kinderopvang, sportclub en aan de kerk’, vertelt Jochem Koster.

Naast het multifunctionele centrum is het team van Koster betrokken bij de sloop en nieuwbouw van 29 woningen in de ‘Nije buurt’, alsook bij het opstellen van een dorpsagenda. Samen met de bewoners van Ten Post is integraal nagedacht over de toekomst van het dorp. ‘We hebben dorpstafels, bijeenkomsten en workshops georganiseerd. We willen de ideeën en behoeften van de bewoners in kaart brengen. Samen met hen stellen we een dorpsagenda op.’

Scheuren in het dorp

De versterkingsopgave van Ten Post is een ambitieus plan. De dagelijkse werkelijkheid is minder rooskleurig. ‘Niet alleen is er niet goed nagedacht over het aangezicht van de nieuwbouw, maar de versterkingsopgave dreigt te verdrinken in een moeras van bureaucratische rompslomp. Slechts een klein gedeelte van de miljarden euro’s is daadwerkelijk terecht gekomen bij de bewoners. Het duurt allemaal gewoonweg te lang. Al die bureaucratische processen… Iedereen is er inmiddels wel zat van. Intussen worden de scheuren in de huizen alleen maar groter.’

Jochem Koster is zichtbaar begaan met de inwoners van Ten Post. ‘Ik heb met huilende mensen om tafel gezeten, of mensen die ontploften van woede en frustratie. Dat is heel begrijpelijk. Hun situatie is schrijnend.’ Het ‘dorpsgevoel’ lijdt ook onder de versterkingsopgave, terwijl sociale cohesie juist zo belangrijk is voor een dorp. ‘Een deel van de inwoners krijgt een gloednieuwe woning – met de hand op de knip. Oké, ze moeten wel een tijdlang ergens anders wonen, maar uiteindelijk keren ze terug naar een nieuw en energiezuinig huis. Het andere deel van de inwoners wacht al jarenlang op de versterking van hun huis. Er zijn mensen die al acht jaar op een inspectierapport wachten. Dat is niet te verkroppen. Er zitten nu ook scheuren in de saamhorigheid van het dorp.’

Energie

Energie is een belangrijk thema in Ten Post, en niet alleen wat betreft de nul-op-de-meter-woningen. Tijdens de dorpsbijeenkomsten hebben bewoners van Ten Post gepraat over de oprichting van een lokale energie coöperatie. Zo’n coöperatie zou op lokaal niveau duurzame alternatieven ontwikkelen voor het opwekken van energie. De gaslocatie buiten het dorp werd genoemd als mogelijke plek voor zonnepanelen en kleine windmolens, of zelfs een waterstoffabriek. Maar dat zou een project van de lange adem zijn. Koster: ‘De bewoners zitten in de misère, in een wisselhuis of een huis met scheuren. Die zitten nu niet op dit soort plannen te wachten. Het is moeilijk naar de toekomst te kijken als op dit moment je eigen huis afbrokkelt.’

Wel wordt er door Arcadis onderzoek gedaan naar een eigen warmtenet. Ongeveer tien woningen hebben zich nu aangemeld voor een pilot van bouwconcern Van Wijnen waarbij bestaande gasleidingen hergebruikt worden. Van Wijnen wil de woningen hiermee voorbereiden op een aansluiting aan een eigen warmtenet – en, als je hun website mag geloven, om van Ten Post ‘het Disney van de energiewereld’ maken.

Hechten

Zover is het nog niet. Voorlopig verrijzen er geen zonnepanelen, windmolens of waterstoffabrieken op het terrein van de gaslocatie bij Ten Post. Maar tot die tijd kan het terrein natuurlijk wel bewaard blijven. Jochem Koster: ‘Slopen zou eeuwig zonde zijn. Ik zou er juist voor pleiten om het terrein te reserveren voor mogelijkheden in de toekomst. Geef de sleutel aan het dorp, en laat de dorpsbewoners zelf beslissen wat zij met het terrein willen. Ook al zijn er nu nog geen concrete plannen, dan zou de gaslocatie een soort appeltje voor de dorst kunnen zijn. En je kunt er intussen tijd natuurlijk leuke dingen organiseren. Ik denk zelf meteen aan een plek van cultuur, een plek waar mensen samenkomen. Het zou een supergaaf festivalterrein kunnen zijn, of een podium voor locatietheater.’

Dit soort acties zouden ook kunnen helpen om de pijnlijke herinneringen te verwerken en te vervangen met nieuwe vrolijke herinneringen, aldus Koster. Idealiter brengt de herbestemming van het terrein de dorpelingen weer dichter bij elkaar. ‘Je zou er alle betrokken partijen kunnen laten samenkomen voor een barbecue. Met elkaar in discussie gaan. Daar, op de plek waar alles begon, de conflicten in het dorp beginnen te helen. Daar zou ik me graag voor in willen zetten, daar wil ik wel een strategie voor optuigen. Om óp een voormalige gaslocatie de sociale scheuren in Ten Post weer te hechten.’

link naar artikel in Noorderbreedte